Słowo, śpiew i duch jedności na Uniwersytecie w Pretorii

„Qui bene cantat, bis orat” – „Kto dobrze śpiewa, podwójnie się modli”. Te słowa św. Augustyna nabrały szczególnej mocy w sercu Pretorii, gdzie modlitwa w formie śpiewu stała się mostem jedności, nadziei i duchowego poruszenia – pisze do nas Ksiądz Arcybiskup Henryk Jagodziński.

Pieśń, która otworzyła drzwi serc

3 października, w Międzynarodowy Dzień Studenta, na Uniwersytecie w Pretorii rozbrzmiały dźwięki chorału gregoriańskiego. Chór katolickiego Seminarium św. Jana Marii Vianney`a śpiewał po łacinie pod budynkiem Wydziału Teologicznego, wlewając w przestrzeń kampusu duchowy pokój i ciszę serca. Zaintrygowany pięknem i prostotą tych świętych melodii, dziekan Wydziału Teologii i Religii, profesor Rantoa Letšosa, wyszedł z biura, by spotkać śpiewających alumnów. To spotkanie – proste, pełne szczerości i wdzięku – stało się początkiem niezwykłej historii. Z inspiracji tego wydarzenia narodziło się zaproszenie do poprowadzenia Spiritual Care Session – duchowego spotkania dla profesorów i studentów. I tak, dzięki Opatrzności, dzień, który wybrano na to wydarzenie, przypadł w liturgiczne wspomnienie św. Jana Pawła II.

Słowo Boże w akademickich murach

Prof. Letšosa pozostawił pełną dowolność w wyborze formuły spotkania. Po modlitwie i namyśle zrodziła się decyzja: będzie to Nabożeństwo Słowa Bożego z rozważaniem, w którym centrum stanowi słuchanie i otwarcie serca na głos Boga. W przygotowaniach cenną pomocą służył ks. Charles Mundia, kapelan wspólnoty katolickiej na Uniwersytecie w Pretorii, który wraz z duszpasterstwem akademickim przygotował czytania i pieśni. W tym szczególnym dniu towarzyszył mi także ks. prałat Giacomo Anonicelli, sekretarz Nuncjatury Apostolskiej. W imieniu Ojca Świętego, następcy św. Piotra, uczestniczyliśmy w wydarzeniu, które zapisało się w historii uczelni — był to bowiem pierwszy oficjalny udział przedstawiciela Stolicy Apostolskiej w 108-letnich dziejach Wydziału Teologii i Religii Uniwersytetu w Pretorii.

Teologia jako droga serca i rozumu

Po zakończeniu nabożeństwa prof. Letšosa podzielił się wzruszającym świadectwem. Powiedział, że rozważanie Słowa Bożego uświadomiło mu na nowo wagę i odpowiedzialność teologii – zarówno w świecie akademickim, jak i w społeczeństwie. Teologia – mówił – nie jest jedynie nauką. Jest poszukiwaniem Boga w głębi ludzkiego serca, próbą zrozumienia tajemnicy Jego miłości. To droga, na której rozum spotyka wiarę, a wiedza staje się służbą nadziei. Profesor dodał, że refleksja tego dnia będzie dla studentów inspiracją do postawienia sobie ważnego pytania: „Dlaczego studiuję teologię?”

Znak jedności i braterstwa

Na zakończenie tego wyjątkowego spotkania wręczyłem dziekanowi moją książkę „Ghana in my Heart”, wspominając, że wkrótce ukaże się także kolejna – poświęcona Republice Południowej Afryki. To wydarzenie, dla mnie, ukazało po raz kolejny tajemnicę urzędu papieskiego - bucie znakiem jedności Kościoła na całym świecie. Tego dnia, w sposób niemal namacalny, przeżyliśmy doświadczenie wspólnoty i duchowej więzi z Następcą św. Piotra. Wśród uczestników byli nie tylko profesorowie i studenci, ale również przedstawiciele innych wspólnot chrześcijańskich, w tym anglikański kapelan, ks. Grant. Wspólna modlitwa i śpiew przekroczyły granice wyznań, stając się prawdziwym doświadczeniem jedności w Duchu Świętym.

Światło, które trwa

Tamten dzień w Pretorii był czymś więcej niż wydarzeniem akademickim. Był świadectwem żywej wiary, która łączy, umacnia i rozświetla codzienność. Śpiew, który rozpoczął się pod budynkiem uniwersytetu, stał się modlitwą, a modlitwa – mostem między ludźmi. Bo gdy człowiek otwiera serce na Boga, każda nuta, każde słowo, każdy gest staje się modlitwą podwójną – śpiewaną i przeżywaną. Niech ta historia z Pretorii przypomina nam, że wiara nie zna granic. Że Duch Święty wciąż działa wśród nas – cicho, delikatnie, ale z mocą, która przemienia serca. Bo naprawdę: „Kto dobrze śpiewa, podwójnie się modli.”

___________

Rozważanie na Wydziale Teologii Uniwersytetu w Pretorii, 22 października 2025 r.

Wasza Ekscelencjo, Profesorze Rantoa Letšosa,
Dziekanie Wydziału Teologii Uniwersytetu w Pretorii,
Szanowni Profesorowie, Studenci, Bracia i Siostry w Chrystusie Panu,

Zanim rozpocznę, mam radość i zaszczyt przekazać Wam serdeczne pozdrowienia i Apostolskie Błogosławieństwo Jego Świątobliwości Papieża Leona XIV.

Wprowadzenie

Przede wszystkim pragnę wyrazić moją głęboką wdzięczność Tobie, Profesorze Letšosa, za zaproszenie mnie do Waszego szacownego Wydziału Teologii i za możliwość dzisiejszego spotkania. Dziękuję za życzliwe przyjęcie, z jakim goszczą mnie i prałata Giacomo Anonicellego, przedstawiciela Stolicy Apostolskiej w tym miejscu nauki i dialogu.

Teologia – serce i dusza uniwersytetu

Obecność Wydziału Teologii w strukturze uniwersytetu nie jest jedynie historycznym dziedzictwem; jest znakiem, że uczelnia prawdziwie poszukuje pełni prawdy. Od samych początków idei uniwersytetu teologia była postrzegana jako regina scientiarum — „królowa nauk”. Teologia przypomina nam, że dążenie do wiedzy nie może zatrzymać się na tym, co widzialne i mierzalne; musi być ostatecznie otwarte na tajemnicę Boga, źródła wszelkiej prawdy. Święty Augustyn ujął to pięknie w słowach fides quaerens intellectum — „wiara poszukująca zrozumienia”. Teologia zatem nie jest oderwaną spekulacją, lecz wiarą w dialogu z rozumem — drogą prowadzącą wierzącego do głębszej komunii z Tym, w którego wierzy.

Znaczenie teologii w życiu Kościoła

Teologia zajmuje zasadnicze miejsce w życiu i misji Kościoła. Nie jest jedynie przedsięwzięciem akademickim, lecz uczestnictwem w akcie wiary Kościoła. Dzięki teologii Kościół może kontemplować tajemnicę Boga objawionego w Chrystusie, rozpoznawać działanie Ducha w historii i głosić Ewangelię w sposób, który przemawia do każdej kultury i pokolenia. Jak przypominał papież Benedykt XVI, „teologia zawsze musi być uprawiana na kolanach”. Ten obraz wyraża pokorę i cześć właściwą prawdziwemu namysłowi teologicznemu. Teologia karmi modlitwę Kościoła, umacnia jego jedność i wyostrza jego prorockie świadectwo. Kształtuje pasterzy, którzy potrafią nauczać mądrze, wierzących, którzy potrafią świadczyć odważnie, oraz wspólnoty, które potrafią rozeznawać wiernie. W epoce postępu technologicznego, ale też moralnej niepewności, teologia staje się kompasem, który kieruje rozum ludzki ku mądrości Bożej. Chroni zaangażowanie Kościoła w świat przed sprowadzeniem go do ideologii czy wygody. Gdy teologia pozostaje wierna Objawieniu i otwarta na dialog, staje się sumieniem misji Kościoła — przypominając, że wszystko zaczyna się i kończy w Chrystusie, Słowie Wcielonym. Wydział Teologii jest zatem czymś więcej niż tylko jednostką akademicką. Jest wspólnotą wiary i rozumu, świętą przestrzenią spotkania między Objawieniem a kulturą, między tradycją a wyzwaniami współczesności. Tu teologia służy nie tylko Kościołowi, lecz całemu społeczeństwu, oferując moralny i duchowy kompas pośród zamętu naszych czasów.

Dziedzictwo i misja Wydziału Teologii w Pretorii

Wydział Teologii i Religii Uniwersytetu w Pretorii jest jednym z najstarszych i najżywotniejszych ośrodków refleksji teologicznej w Afryce. Założony w 1917 roku przez Kościół Prezbiteriański i Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika, przekształcił się w instytucję wielowyznaniową, obejmującą różnorodne tradycje chrześcijańskie w duchu dialogu. Historia ta pokazuje, że Wasz Wydział jest nie tylko miejscem formacji intelektualnej, ale także laboratorium jedności — miejscem, w którym chrześcijanie różnych tradycji spotykają się, by razem służyć Ewangelii. To właśnie jest autentyczny ekumenizm: jedność w różnorodności, zakorzeniona w Chrystusie, ożywiana miłością i ukierunkowana na misję.

Modlitwa Chrystusa o jedność

W dzisiejszej Ewangelii (J 17, 20–26) słyszymy modlitwę Chrystusa: „Aby wszyscy byli jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, by świat uwierzył, że Ty Mnie posłałeś.”Ta modlitwa pozostaje dziś równie pilna jak wówczas. W świecie rozdartych wojnami, ideologiami i egoizmem, głos Chrystusa wzywa nas do jedności opartej na prawdzie i miłości. Uniwersytet, a szczególnie wydział teologii, może stać się uprzywilejowanym miejscem tej jedności — gdzie wiara i rozum idą razem, gdzie dialog zastępuje podziały, a nauka służy człowieczeństwu.

Augustyński wymiar posługi papieża Leona XIV

Głęboko znaczące jest to, że nasz Ojciec Święty, papież Leon XIV, wywodzi się z Zakonu Świętego Augustyna, którego duchowość podkreśla życie we wspólnocie: „żyć w zgodzie, być jednego serca i jednej duszy w drodze do Boga”. Motto papieża — In Illo uno unum („W Jednym jesteśmy jedno”) — pochodzi z kazania św. Augustyna: „Kiedy mówię o chrześcijanach w liczbie mnogiej, rozumiem jedno w Jednym Chrystusie. Jesteście więc liczni, a zarazem jedno”. Od początku swego pontyfikatu papież Leon uczynił jedność centralnym motywem swojej posługi. Jego słowa rozbrzmiewają echem modlitwy Chrystusa o Kościół:

• „Niech naszym pierwszym wielkim pragnieniem będzie: Kościół zjednoczony, znak komunii, stający się zaczynem pojednanego świata”.
• „Zbliżajcie się do wszystkich, których spotykacie, aby wasze charyzmaty służyły jedności Kościoła i były zaczynem wspólnoty oraz braterstwa w podzielonym świecie”.
• „Jedność, której Chrystus pragnie dla swego Kościoła, musi być widzialna, a wzrasta poprzez dialog teologiczny, wspólną modlitwę i wspólne świadectwo wobec ludzkiego cierpienia”.
• „Dążenie do pełnej i widzialnej komunii wszystkich chrześcijan jest jednym z moich priorytetów jako Biskupa Rzymu”.

Słowa te zapraszają teologów i studentów, by na nowo odkryli teologię jako posługę jedności. Refleksja teologiczna, która jest modlitewna, pokorna i ekumeniczna, staje się mostem — między rozumem a Objawieniem, między Kościołami, między narodami.

Zakończenie

Niech Wasz Wydział nadal będzie miejscem, gdzie wiara i rozum, teologia i życie, spotkanie i służba idą razem. Niech Wasze studia i badania przyczyniają się do budowania mostów — między Kościołami, pokoleniami, światem akademickim a społeczeństwem. Niech teologia tutaj będzie nie tylko nauką o Bogu, ale także świadectwem Bożej miłości do człowieka.

Z serca dziękuję za Wasze świadectwo i wierność Ewangelii. Niech Bóg hojnie błogosławi Was — studentów, profesorów i wszystkich, którzy z otwartym sercem poszukują prawdy. Dziś, w katolickim kalendarzu liturgicznym, wspominamy świętego Jana Pawła II. Dla mnie osobiście ten dzień ma szczególne znaczenie, ponieważ dzielę z nim polskie dziedzictwo — i ponieważ pozostaje on jedynym papieżem, który odwiedził Republikę Południowej Afryki.

Pozwólcie, że zakończę jego słowami wypowiedzianymi na lotnisku w Johannesburgu 16 września 1995 roku:

Drogi Prezydencie Mandelo,
Drodzy Bracia Biskupi,
Drodzy Przyjaciele z Republiki Południowej Afryki,

Z głębi serca dziękuję Wszechmogącemu Bogu, że pozwolił mi ponownie przybyć do Afryki — kontynentu, który zajmuje centralne miejsce w moim sercu i trosce jako Biskupa Rzymu i Następcy Apostoła Piotra. Przybywam do Republiki Południowej Afryki z głębokim szacunkiem dla jej narodów i kultur. Jestem głęboko przekonany, że więzi przyjaźni między Republiką Południowej Afryki a Stolicą Apostolską, które w ubiegłym roku doprowadziły do nawiązania stosunków dyplomatycznych, będą się dalej rozwijać i umacniać. Mam również nadzieję, że wkrótce będę mógł powrócić z wizytą duszpasterską do wspólnot katolickich w tych miejscach, których teraz nie będę mógł odwiedzić.

Gdziekolwiek spojrzymy, Afryka ulega przemianie. Nie wiemy jeszcze, dokąd te zmiany prowadzą. Wiemy jednak, że nadzieje i oczekiwania milionów ludzi nie mogą być ignorowane. Stanowią one dla nas wszystkich moralne wyzwanie. Dlatego też moja obecna podróż ma szczególne znaczenie — przede wszystkim dla mnie i członków Kościoła katolickiego, ale, mam nadzieję, także dla wszystkich, którym leży na sercu dobro Afryki. Celem mojej wizyty jest przedstawienie owoców Specjalnej Sesji Synodu Biskupów poświęconej Afryce, która odbyła się w ubiegłym roku w Rzymie. Synod ponownie zobowiązuje Kościół do działania wszelkimi dostępnymi środkami na rzecz duchowego i pełnego rozwoju ludów Afryki. Wspólnota katolicka na całym kontynencie będzie starała się o wewnętrzne odnowienie, aby z miłością wychodzić do wszystkich, w głębokim przekonaniu, że przez swoje Wcielenie Syn Boży w pewien sposób zjednoczył się z każdym człowiekiem (por. Gaudium et Spes, 22).

✠ Henryk M. Jagodziński
NUNCJUSZ APOSTOLSKI W RPA, LESOTHO, NAMIBII, ESWATINI i BOTSWANIE

Pretoria, dnia 22 października 2025 r.